Even knipperen en weg is je trauma(?)

Trauma’s kunnen goed worden behandeld met gedragstherapie of EMDR. Maar volgens voorstanders van Visual Coding Displacement Therapy kan het nog veel sneller: even met je ogen draaien, een paar keer knipperen en het trauma is verdwenen. Coach Carien Karsten nam de proef op de som.

Rianne, gehuwd, moeder van vier kinderen, meldde zich aan voor de behandeling van een trauma dat ze 17 jaar geleden had opgelopen. Met een vriendin maakte ze een boottocht op een uitgestrekt en hooggelegen meer in Latijns-Amerika. Ze vertrokken met stralende zon. Eenmaal op het meer sloeg het weer om. De wind stak op, de hemel kleurde zwart en de golven sloegen over het schip. ‘We verdrinken, we verdrinken’, klonk het in paniek. Passagiers liepen gillend het ruim in. Sommigen knielden om te bidden. Ook de schipper was in paniek. Er waren te weinig zwemvesten voor het grote aantal passagiers. Het water van het meer was ijskoud. Rianne en haar vriendin knielden op de grond en hielden elkaars hand vast. Rianne had maar een gedachte: we gaan dood, we gaan dood.

Uiteindelijk heeft iedereen het overleefd. Maar nu, als Rianne het verhaal vertelt, trilt haar stem nog. Ze heeft net een reis geboekt met haar gezin. Daar hoort ook een boottocht bij. Bij het woord alleen al slaat de doodsangst toe. Ze hoopt dat ik haar kan helpen om van haar angst af te komen, zodat ze toch met man en kinderen met vakantie kan.

Kwakzalverij...

Zo’n trauma is doorgaans goed te behandelen met Eye Movement Desensitisation and Reprocessing(EMDR). Ik pas dat vaak toe. In dit geval dacht ik erover om iets anders te proberen. Op een recent EMDR-congres hoorde ik spreken over de Visual Coding Displacement Therapy (VCDT). Een behandeling die is ontwikkeld door het televisie-echtpaar Nik en Eva Speakman. Als je een van hun veel bekeken YouTube-video’s bekijkt, bekruipt je al snel de gedachte: dit is kwakzalverij, dit kan niet waar zijn. Mensen worden in een zitting van jarenlange trauma’s afgeholpen door even met hun ogen te draaien en vervolgens flink met hun ogen te knipperen. Maar intrigerend is het wel.

Nu is er onlangs onderzoek gedaan naar de effectiviteit van deze opvallende behandelmethode door Ad de Jongh, bijzonder hoogleraar angst-en gedragsstoornissen van de Universiteit van Amsterdam, en klinisch psycholoog Suzy Matthijssen, onderzoekster bij het Altrecht Academisch Angstcentrum. Uit dat onderzoek komt naar voren dat de emotionele lading van het trauma sterk was afgenomen na toepassing van VCDT en dat deze behandelmethode, ook na een half jaar, meer effect had dan EMDR. Dat is niet mis. De onderzoekers noemen de therapie Visual Schema Displacement Therapy (VSDT), maar ze baseren zich op VCDT.

Ad de Jongh liet me wel weten dat wetenschappelijke tijdschriften het tot nog toe niet aandurven om hun artikel te publiceren vanwege het controversiële karakter van de behandeling. Zelf voelde ik me door het onderzoek van Matthijssen en hem gesterkt in het idee dat ik het een keer zou kunnen toepassen.

Ik vertelde Rianne over de vorm van behandeling en de status van het onderzoek ernaar, en vroeg haar of ze ervoor voelde dat ik het bij haar zou toepassen. ‘Het klinkt absurd’, zei ze. ‘Maar erger kan het niet worden. Dus probeer maar.’

... of toch niet?

Ze concentreerde zich op het naarste beeld van de zeilboot met motor op het meer, zag de zwarte wolken, hoorde de huilende mensen. Terwijl ze dat deed, paste ik de methode van de Speakmans toe en draaide mijn horloge in een grote cirkel voor haar gezicht. Deze cirkel moest ze met haar ogen volgen. ‘Op welke plek van de cirkel voel je de meeste angst?’, vroeg ik. ‘En op welke plek de minste?’ Toen ze dat had aangegeven, maakte ik met mijn hand een snelle beweging van het meest naar het minst dramatische punt van de cirkel. Weer moest ze mijn hand volgen en daarna nu snel met haar ogen knipperen. ‘Woosh, knipper, knipper’, zei ik terwijl ik mijn hand snel van de onderste punt van de cirkel naar boven bewoog. En opnieuw, dit een paar keer herhalend.

‘Je hebt toch niets in mijn water gedaan?’, zei Rianne. Als ze zich nu verbeeldde in het noodweer op die boot te zitten, riep dat helemaal geen angst op. ‘Ik zit er wel, maar kan rustig om me heen kijken. Ik voel geen spanning meer.’

Vervolgens vroeg ik haar zich te concentreren op de boottocht in de komende vakantie. Uiteraard met weersomslag midden op de zee. Niks aan de hand. Dat kon ze makkelijk aan.

‘Bizar’, zegt Rianne na afloop. ‘Loop ik al die jaren met die angst rond, is het opeens weg.’ Bizar, dat vind ik ook. En met een zo’n therapiesessie en het beperkte onderzoek dat er nu is, moeten we sceptisch blijven. Maar het is wel een ontwikkeling om in de gaten te houden. Veel mensen zouden er baat bij kunnen hebben. Maar dan is het wel belangrijk dat het wordt uitgevoerd door mensen die geschoold zijn in de klassieke therapievormen om bijkomende ervaringen en herinneringen te kunnen duiden en behandelen.